Tavuklarda Yumurta Verimini Arttırmanın Yolları?

Yumurta yetiştiriciliği yapan işletmelerin amacı karlı bir üretim yaparak , yumurtalarını değerli satmak burdan elde ettiği gelirle yem , işçilik ve kümes masraflarını karşılayarak işin devamlılığını sağlamaktır . Tabiki fazla yumurta almak için tavukların şartlarını olabildiğince iyileştirmeye çalışmalıyız . Ancak ne yaparsak yapalım tavuklar potansiyelleri olan gen özelliklerinin üzerinde yumurta yapamazlar . Şartlar iyi de olsa hayvanların yaşı ilerledikçe vücutları yorulacak ve yumurta üretimleri yavaş bir seyirle azalıcaktır .

Yumurta verimini arttırak istiyoruz ancak bu konu hakkında çalışma yaparken önceliklle cevaplandırmamız gereken bazı sorular vardır . Bu soruların cevaplarını düzelterek yumurta veriminizi arttırma yönünde hamleler yapabilirsiniz ;

• Tavuklarımızın neden az yumurta yaptığını düşünüyorsunuz ?
• Verim parametreleri bilinen bir ırk kullanıyor musunuz ?
• Bu parametrelere göre hafta yaşına kıyasla azmı yumurta alıyorsunuz ?
• Sürünüz geç yumurtaya girmiş olabilirmi ?
• Tavuklarınıza istenilen besin değerlerinde yem sağlayabiliyor musunuz ?
• Tavuklarınıza temiz , içime uygun bir su sağlayabiliyor musunuz ?
• Yeminizin kalsiyum oranı yeterli mi ?
• Hayvanların yeterince yem yediğinden emin misiniz ?
• Kümes iç sıcaklık değerlerini dengeli tutabiliyor musunuz ?
• Kümes havalanması yeterlimi içerde amonyak kokusu var mı ?
• Hayvanlarınız hastalık geçirdiler mi ? Veya kümeste önceden yaşanmış bir salgın olgusu var mı ?
• Kümesinizde ve hayvanlarınızda bit var mı ?

Yumurta üretimi yapıyorsak , tavukların yaşlarına göre yumurta verimlerinin aşağıdaki grafik gibi olacağını adımız soyadımız gibi bilmemiz gerekiyor . Onlarda makine değil birer canlıdırlar ve sürekli yüksek verimle yumurta üretemezler .

İşe ilk olarak hayvanlarımızın yumurta ortalamalarının yaş / hafta olarak ırk özelliğinin altında olup olmadığını belirleyerek başlayalım . Haftalık yumurta sayınız ırkların belirlenmiş üretim değerlerinden düşükse işletmenizde bazı şeylerin yanlış gittiğini düşünmeli ve bunu bulma yoluna gitmelisiniz .

• Tavuklarınıza istenilen besin değerlerinde yem sağlayabiliyor musunuz ?

Irkın istediği optimum koşullar , canlı ağırlık hedefleri verim yüzdeleri ve bunun yanında belirtilen verim hedeflerini yakalamayı sağlayacak makro ve  mikro besin ihtiyaçları en ufak ayrıntısına kadar incelenmiş ve belirlenmiştir . Öncelikli olarak her hangi bir genetik materyalin , her hangi bir üretim basamağında verim yönüne göre belirtilen hedefleri yakalaması için tüketime sunulacak yemin ilgili genetik materyalin ihtiyaçları ile örtüşen makro ve mikro değerleri içerip içermediği araştırılmalıdır . Bu amaçla yem ya işletme tarafından üretilmeli veya  ürettirilmelidir . Her yönüyle ihtiyaç parametreleri kapsamında ele alınıp üretilmiş yem sonrasında ancak istenilen tam verim düzeyine çıkabilmektedirler . Ayrıca ırka yönelik doğru beslenme ile de hayvanın genel sağlık düzeyide iyi etkilenecek ve yanlış beslenme sonucu oluşabilicek birçok hastalığın ve gelişimsel bozuklukların önüne geçilmiş olucaktır .

Üretim yapacağınız kanatlının genetik ihtiyaçlarını en iyi şekilde tedarikçi firmadan öğrenilmesi varsa bilgilendirme klavuzuna göre hareket edilmelidir . Çoğu zaman tedarikçi firmanın klavuzuna göre hazırlanan yem rasyonlarıda dahi yeme bağlı problemlere karşılaşılmaktadır . Çünkü sorunların kökeninde karma yemlerin bileşimine giren yem hammaddelerinin yapısından, besin içeriğini tam karşılayıp karşılamadığından , yadan besin maddesinin teknolojik işlenme basamaklarında yapılmış bir hatadan , besin maddelerinin bir veya bir kaçının tolere edilebilir düzeylerin üzerinde mikotoksinlere (küf v.b.) ve pestisitlerce bulaşık oluşu yatmaktadır . Keza yem üretim aşamalarından nakliye ve depolamalardan kaynaklanan olumsuzluklar ile  yeme katılan katkı maddelerinin doğru seçilememesi ile devam eden birçok etken yemin kalitesine etki eden karmaşık bir yapıyı oluşturur . Buna ilişkin yeme ilişkin bir sorunun kaynağının tespitinde genellikle eldeki verilerden hareketle hatanın olmuş olabiliceği şıkların tek tek elemine edilmesiyle doğru sonuca ulaşılabilir .

Kümes hayvanları yemi endüstrisi uzun yıllardır, civcivlerden yetişkine, tavuklardan bıldırcınlara, hindi ve diğerlerine kadar kümes hayvanlarının temel beslenme gereksinimlerini araştırmış ve rafine etmiştir . Ürettikleri yem, her bir kanatlının büyüme ve yumurta yapma potansiyelini en üst düzeye çıkarmak için formüle edilmiştir .

• Tavuklarınıza temiz , içime uygun bir su sağlayabiliyor musunuz ?

Tavukçulukta sağlıklı üretim ve verimli sonuçlar elde etmek için suyun kalitesi çok büyük önem taşımaktadır. Zira su yetiştirme yönü ne olursa olsun , kanatlıların en çok tükettiği besin ve taşıt maddesidir, hayati bir öneme sahiptir . Kanatlılar için su vücut ısısının ayarlanması , sindirim fonksiyonu , metabolizma faaliyetleri ve en sonundada vücutta oluşan yararsız atıkların vücuttan uzaklaştırılması gibi temel işleve sahiptir . Kanatlıların bu denli çok tükettikleri ve bir o kadarda hayati işleve sahip olan suyun güvenilir kaynaklardan temin edilmesi bu nedenlerle çok önemlidir . Kanatlılar normal koşullar altında tükettikleri yemin en az iki katı su içerler ki bu miktar aşırı sıcaklarda ve bazı özel koşullarda üç kat ve üzerine çıkabilmektedir .

Çevre sıcaklığıda kanatlıların su tüketimine etkili olmaktadır . Bu gibi sıcak ortamlarda suyun sıcaklığının fazla yüksek olması kanatlıların içme isteğini azaltıcaktır . Optimum içme suyu sıcaklığı 10-15 derecedir. Serin suyu daha iştahlı içeceklerdir . Su depolarımız mümkünse güneş ışığına temas etmeyen yerlerde durmalıdır. Güneş ışığı altındaki depolarda yosunlaşma ve mikroorganizmal üremeler daha rahat olabilmektedir .

Temel çözücü ve taşıyıcı madde olan suyun bileşimi sağlıklı tavukçuluk yapılmasında ve performans artışında önemli bir role sahiptir . Su kimyasal veya mekanik olarak arıtılmadığı sürece , doğal bileşimi içerisinde çözünmüş halde organik tuzlar , inorganik maddeler , ağır mineraller ve metaller , bazı türde mikroorganizmaları ihtiva eder .

Kanatlı çiftliklerinde kullanılan içme suyu ister kuyu suyu isterse de şebeke suyu olsun , mikroorganizma yükü dışında kalan diğer olumsuzlukları giderilmesi imkasıza yakın maliyetli işlemler gerektirir . Örneğin kanatlıların tüketimine sunulan suyun sakıncalı düzeyde nitrit , kükürt veya ağır metaller ihtiva etmesi durumunda içme suyu kaynağını değiştirmekten başka çare bulunmamaktadır . Bu açıdan içme suyu kalitesi , kanatlıların tüketimine sunulan suyun arzu edilen kriterlere ne kadar uygun olduğuyla alakalıdır.

• Yeminizin kalsiyum oranı yeterli mi ?

            Yumurta verimine geçilmesinin ardından hayvan, bir yumurta üretimi için vücudundan ortalama günlük 2 gram kalsiyum kaybeder . Hayvanlar yumurta verimine başlamadan önce kemiklerdeki kalsiyum rezervlerinin maksimuma çıkarılması hedeflenmelidir . Bu amaçla kalsiyumca zengin yumurta öncesi yem rasyonları hazrılanmalı ve 14 gün en az uygulanarak medullar kemiklerin kalsiyum rezervlerinin dolması sağlanmalıdır . Ardınan yumurta veriminin başlaması ile pik yumurta yemi dediğimiz kalsiyum ve fosforca zengin yeme derhal geçilmelidir . Çünkü kabuk oluşumu için gerekli olan kalsiyum hayvanın depolarında yok ise bu yumurta verimini de azaltır ve yumurtlama kesilir .

• Kümes iç sıcaklık değerlerini dengeli tutabiliyor musunuz ?

Kanatlı hayvanlar her nekadar vücutları tüy ile kaplı canlılar olsada verim özellikleri kümes ısısının uzun süre soğuk veya uzun süre sıcak olduğu şartlarda düşmektedir . İdeal kümes iç sıcaklığı 19-24 derece aralığında olmalıdır . Gece vakti dahi kümes ısısı 15 derecenin altına inmemelidir . Keza yazın öğlen vakti de olsa sıcaklık 30 dereceni üzerine çıkmamalıdır . Yüksek sıcaklık yem tüketimini çok şiddetli düşürür bu durumda da yumurta verimi düşecektir .

• Hayvanlarınız hastalık geçirdiler mi ? Veya kümeste önceden yaşanmış bir salgın olgusu var mı ?

New Castle Hastalığı

• Sinir sisteminin etkilenmesi sonucu boyun , kanat ve bacaklarda felç oluşur .
• Zor nefes alma , hırıltılı solunum sesleri vardır .
• Horozların bu hastalığa tipik bir ötüşü vardır .
• Boyun öne , yana , aşağı doğru bükülebilir .
• Yumurta verimi ani ve hızlı bir şekilde düşer % 30 – 50 oranında
• Yem tüketimi azalır , canlı ağırlık düşer .
• Yumurta kabuğu incelir renk değişebilir .
• Bir ucun fazla sivrildiği şekilsiz yumurtalar oluşabilir .

Ölümler % 10 ile % 90 arası değişkendir .

İnfeksiyoz Bronşit Hastalığı

Reprodüktif ( Üreme Sistemi ) Formu :

• Yumurta üretiminde düşüş .
• Soluk renkli , yumuşak, pütürlü, şekilsiz yumurta oluşumu .
• Yumurtaların iç kalitesinde bozulma .
• Sulu yumurta akı ve sarısı .
• Üreme sistemi organlarından Ovidukt’a verdiği kalıcı hasar sonucu ( Ovidukt kistleri ) hiç yumurta veremeyen tavuklar oluşur .

CRD ( Mikoplasma Gallisepticum )

• Solunum güçlüğü , hırıltılı solunum, aksırık, öksürük .
• Burun akıntısı .
• Gözlerde kızarıklık ve ıslaklık .
• Gözkapaklarında ödem görülebilir .
• İştah azalması vardır .
• Kilo kaybı (genç hayvanlarda daha fazla )
• Yumurta veriminde % 20 – 30’ a varan düşme görülebilmektedir .
• Hareketsizlik ve depresif görüntü oluşabilir.
• Civcivler yumurta içinde ölür veya çıkmakta zorlanır.
• Çıkan civcivlerin ıskarta oranı yüksektir.
• Ölü hayvanların otopsisinde hava keselerinin ödemli ve kızarık olduğu ,köpüksü, peynirimsi bir eksudat fark edilir.
• Hava keseleri kalınlaşmıştır.
• Kalp ve karaciğerin etrafı yangılıdır. (Perikardit ve Perihepatit)
• Karın içerisindeki boşlukta köpüklü içerik gözlenir .

Egg drop sendrom

• Yumurtlama dönemi öncesi etkilidir ve yumurta sayısını ,kabuk kalitesini ve rengini bozmaktadır .
• Şekilsiz yumuşak kabuklu yumurtalar oluşur .

Kuş Gribi

Şiddetli Olgularda Görülen Belirtiler ;

• Hayvanlar aniden ölmeye başlar .
• % 50 – % 90 oranında hayvan telef olur .
• Sakal , ibik ve göz çevresi morarmıştır ve ödemlidir
• Bacaklar morarmıştır .
• Hayvanlar şiddetli depresyon yaşar
• Yem ve su tüketimi bıcak gibi düşer
• Yumurta verimi şiddetli düşer .

• Kümesinizde ve hayvanlarınızda bit var mı ?

Dıştan bakıldığında en belirgin olan şey hayvanların kaşınma ve irritasyona bağlı olarak huzursuz oluşlarıdır . Bu huzursuzluk yem tüketimlerine de yansır . Yumurta dönemindeki hayvanlarda yumurta sayısı düşmektedir . Parazitlerin sürekli kan emmesine bağlı olarak hayvanlar anemiktir . Göz ve ağız mukozaları solgun pembe veya beyaz renktedir.

Kırmızı tavuk bitleri tüm bu hayvana olan direk zararlarının yanında hayvandan hayvana çok fazla sirkülasyon yaptıklarından bakteriyel ve virüs kökenli hastalıklarında yayılmasında vektör görevi görürler . (Salmonella vs.)

Hayvanları kucağına , eline alan üreticilere de geçmeleri sonucu deri irritasyonu ve kaşınmaya yol açmaktadır .